Dziecko nie chce spać? Poznaj możliwe przyczyny!

Jak radzić sobie z maluchem, który nie chce spać?

Zaburzenia snu to jeden z ważniejszych i narastających problemów cywilizacyjnych. Może dotyczyć zarówno dorosłych, jak i dzieci i młodzieży. Często jednak wiedza i edukacja dotycząca tego zagadnienia jest niewystarczająca, co może wynikać z braku literatury fachowej, rekomendacji i zaleceń ekspertów oraz braku rozmów o tym problemie z położnymi czy lekarzem. Źle śpiące dziecko to niewyspany rodzic.

Dobowe zapotrzebowanie na sen u dzieci

Dobowe zapotrzebowanie na sen jest indywidualną cechą każdego organizmu i waha się wraz z wiekiem. Obserwowana jest nawet zmienność dzienna oraz dotycząca pór roku. Według badań przeprowadzonych w 2015 roku przez American National Sleep Foundation opracowano średnią, zalecaną dobową długość snu dla poszczególnych grup wiekowych (włącznie z drzemkami):

0-3 miesiące: 14-17 godzin snu/24 godziny
4-11 miesięcy: 12-15 godzin snu/24 godziny
1-2 lata: 11-14 godzin snu/24 godziny
3-5 lat: 10-13 godzin snu/24 godziny
6-13 lat: 9-11 godzin snu/24 godziny
14-17 lat: 8-10 godzin snu/24 godziny
18-25 lat: 7-9 godzin snu/24 godziny
26-64 lat: 7-9 godzin snu/24 godziny
> 65 lat: 7-8 godzin snu/24 godziny

Dobry sen jest bardzo ważnym elementem koniecznym dla prawidłowego rozwoju dziecka oraz codziennego funkcjonowania całej rodziny. Początek samoregulacji snu możliwy jest dopiero u dzieci w wieku powyżej 3. miesiąca życia, a często dużo później. Wynikające z fizjologicznej struktury snu samowybudzanie dotyczy każdego człowieka i ma miejsce 2-6 razy w ciągu nocy. To właśnie nieumiejętność samodzielnego zaśnięcia po wybudzeniu jest przyczyną płaczu dziecka w nocy, czy wołania opiekuna. Warto jednak pamiętać, że przejściowe zmniejszenie ilości godzin snu maluszka trwające kilka, kilkanaście dni nie wpływa negatywnie na jego rozwój i nie jest objawem patologicznym.

EMOCJONALNE I BEHAWIORALNE ZABURZENIA SNU U DZIECI
CO MOŻNA ZROBIĆ? CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE, CZYLI RYTUAŁY

Większość zaburzeń snu u dzieci i młodzieży ma podłoże bahawioralne, czyli zależne od wzorca zachowań praktykowanego w danym domu. Dziecko rodzi się z umiejętnością i chęcią nawiązywania interakcji i więzi z opiekunem, a pierwsze miesiące życia są kluczowym okresem w tworzeniu się połączeń neuronalnych i rozwoju mózgu. Istotne są oczywiście uwarunkowania genetyczne, ale również interakcje z czułym i reagującym na jego potrzeby rodzicem. Powtarzalna, czuła więź sprzyja procesom uczenia się i samoregulacji snu. Zachowania i rytuały towarzyszące zasypianiu są uwarunkowane kulturowo i bywają różne w różnych społecznościach. U małego dziecka istotne dla spokojnego snu są przewidywalne warunki snu. Na potrzeby dziecka należy reagować, ale w akceptowalnych dla rodzica granicach. Nie koniecznie trzeba się do nich zawsze w pełni dostosowywać. Najbardziej znanymi interwencjami behawioralnymi dotyczącymi snu są:

– wygaszanie – najstarsza technika polegająca na ignorowaniu płaczu i innych zachowań dziecka przez opiekuna. Często trudno akceptowana przez opiekunów i mimo swojej skuteczności w krótkim czasie niechętnie stosowana. Istnieje wiele modyfikacji klasycznej metody, które przynoszą wiele korzyści mniejszym kosztem emocjonalnym np. częściowe wygaszanie, czy system nagród.

– wyciszanie przed snem – bardziej akceptowalna przez opiekunów metoda. Przez określony czas dziecko pozostaję
w łóżku z opiekunem (30 minut, potem 15 minut itd.). Czas ten stopniowo możliwy jest do skrócenia poprzez pozytywne wzmacnianie oczekiwanych zachowań dziecka. Metoda ta redukuje opór przed kładzeniem się spać oraz skraca czas zasypiania.

– edukacja opiekunów dotycząca wiedzy o śnie.

Dotychczas nie wykazano odległych, niekorzystnych skutków stosowania powyższych metod radzenia sobie z problemem ze snem u dzieci.

Higiena snu to kilka ważnych zasad:

a. Sztywne godziny snu – niezmiernie istotne jest dopilnowanie codziennie tych samych pór snu, szczególnie pory budzenia, niezależnie od dnia tygodnia (weekendy). Oczywiście należy dostosować ilość godzin snu do zapotrzebowania wiekowego i nie przekraczać ich.
b. Cicha sypialnia – wiarygodne badania naukowe nie potwierdzają korzystnego wpływu szumów, jednostajnego hałasu, w tym `białego szumu` na jakość snu dzieci. Według tych danych hałas oraz natężenie światła wpływa niekorzystnie na długość i jakość snu dzieci i dorosłych.
c. Rytuały towarzyszące zasypianiu np. kąpiel o stałej porze, delikatne masaże, głaskanie, podanie ulubionej przytulanki, czytanie bajek zmniejsza poziom lęku u dziecka, redukuje opór przed położeniem się do łóżka, sprzyja kształtowaniu prawidłowych nawyków sennych. W tym czasie niezmiernie istotna jest dostępność i otwartość emocjonalna opiekuna/rodzica, bez oznak zniecierpliwienia.
d. Zasypianie we własnym łóżku – zaobserwowano korzystny wpływ na jakość i wydłużenie snu odkładanych do oddzielnego, specjalnie przystosowanego łóżeczka dzieci sennych, ale jeszcze nie śpiących.
e. Unikanie korzystania z urządzeń elektronicznych wieczorem (telefon, tablet, telewizor) – Amerykańska Akademia Pediatrii zaleca aby, dzieci do 2. roku życia całkowicie unikały ekspozycji na urządzenia elektroniczne.
f. Umiarkowana aktywność fizyczna w ciągu dnia – najlepiej, aby zakończyła się minimum na godzinę przed snem.
g. Ważna jest dieta bogata w źródła witaminy B6 będącej składnikiem potrzebnym do produkcji melatoniny w organizmie.
h. Leczenie farmakologiczne jest zawsze ostatecznością wobec braku udowodnionej skuteczności u dzieci.

Czy moje dziecko potrzebuje konsultacji w poradni zaburzeń snu?

W przypadku, gdy zaburzenia snu (zbyt krótkie godziny snu, znaczny opór przed zaśnięciem, częste wybudzanie, sen niespokojny, narkolepsja, bezdechy senne, patologiczne zmęczenie w ciągu dnia) zaburzają codzienne funkcjonowanie dziecka oraz jego rodziny warto skorzystać z porady specjalisty. Zaburzeniami snu u dzieci zajmują się zespoły interdyscyplinarne złożone z neurologa, psychiatry i psychologa, czasem również gastrologa, genetyka, laryngologa. Badaniami zlecanymi przez tych specjalistów są m.in. polismonografia. Polega ona na rejestracji stadiów snu w EEG wraz z parametrami saturacji krwi, zapisem EKG i ruchów kończyn podczas snu.

Nie jesteśmy sami, czyli podsumowanie

Zaburzenia snu u dzieci i młodzieży szacuje się na 25-40% ogólnej populacji. Częstość ta wzrasta u dzieci chorych
np. u dzieci z autyzmem, ADHD czy mózgowym porażeniem dziecięcym sięgając nawet 70%. Aby pomóc dziecku
z zaburzeniami snu i jego rodzinie konieczne jest wielospecjalistyczne podejście i zespół składający się
z pediatrów, psychiatrów, neurologów, psychologów
i laryngologów.