Pieluszkowe zapalenie skóry – co to za choroba i jak dbać o pupę niemowlaka?

Okolica pieluszkowa to szczególna i wrażliwa część ciała niemowlęcia i małego dziecka. Dlatego od urodzenia wymaga specjalnej troski, choć nasilenie dolegliwości to zwykle okolica 8-10 miesiąca życia. Niemowlęta wówczas podejmują znacznie większą aktywność ruchową i dochodzi do otarć naskórka oraz pocenia skóry. Codzienne narażenie na kontakt z moczem i kałem oraz przyleganie tworzyw, z których zrobione są pieluszki sprawiają, iż nie łatwo jest utrzymać skórę krocza bez podrażnień. Problem łagodnie przebiegającego pieluszkowego zapalenia skóry dotyczy, w mniejszym lub większym stopniu, właściwie każdego dziecka, u którego używa się pieluszek. Niekiedy jednak zmiany skórne są tak nasilone, że rodzice poszukują pomocy u lekarza.

Najczęściej zmiany skórne w tej okolicy mają charakter kontaktowego zapalenia skóry: alergicznego i z podrażnienia. Wykwity skórne to głównie grudki, krostki i nadżerki umiejscowione na podłożu rumieniowym, niekiedy ze złuszczaniem na obrzeżach zmian. Typowo obejmują one okolice wzgórka łonowego, pachwin, warg sromowych, prącia, moszny i okolicy pośladków oraz okolice okołoodbytnicze. Drażniąco na barierę naskórkową działa zawarty w moczu amoniak, który podnosi pH skóry, kontakt skóry z kałem oraz utrudnione parowanie powierzchni zakrytej pieluszką skóry. W tym mechanizmie dochodzi do powstania mikrouszkodzeń skóry.

Czynniki ryzyka wystąpienia
u dziecka podrażnienia skóry krocza:

– zbyt rzadka zmiana pieluch, która sprzyja maceracji naskórka, a co za tym idzie uszkodzeniu bariery naskórkowej i powstaniu mikrourazów,
– stosowanie nieoddychających ceratek oraz złej jakości pieluszek,
– niedostateczna higiena w tym pozostawienie resztek stolca w fałdach skóry; zawarte w kale enzymy (chymotrypsyna, elastaza, lipaza) działają silnie drażniąco,
– biegunka nasila stan zapalny skóry przez zmianę pH stolca oraz częstość oddawania stolca,
– doustne podawanie antybiotyku, poprzez zmianę składu mikroflory krocza.
Przy alergicznym kontaktowym zapaleniu skóry okolicy pieluszkowej najczęściej mamy do czynienia z reakcją na nowy rodzaj pieluszki lub nowy kosmetyk do pielęgnacji krocza.

Zakażenia skóry, do których może dojść w przebiegu pieluszkowego zapalenia skóry:

Wcale nierzadko w obrazie pieluszkowego zapalenia skóry, oprócz czystego podrażnienia dochodzi do wtórnego nadkażenia powstałych wykwitów skórnych przez grzyby, wirusy czy bakterie. Doświadczony lekarz pediatra, rodzinny lub dermatolog zalecą wówczas odpowiednio dobrane leczenie, aby szybko zniwelować objawy.

1. Zakażenia grzybicze
Najczęstszym zakażeniem grzybiczym okolicy pieluszkowej jest drożdżyca, czyli wtórna kandydoza. Są to jasnoróżowe i czerwonawe grudki i krostki rozsiane na skórze krocza z tendencją do zlewania w plamy oraz do rozprzestrzeniania się na zdrową skórę.

2. Zakażenia bakteryjne
Zwykle jego przyczyną są zakażenia mieszane, gronkowcowo-paciorkowcowe. Pojawiają się na skórze krocza grudki, krostki wypełnione ropną treścią, pęcherzyki o wiotkiej pokrywie oraz nadżerki pokryte miodowo-żółtymi strupkami.

3. Zakażenia wirusowe
W okolicy krocza mogą umiejscowić się wykwity pęcherzykowe spowodowane wirusami herpes.

Zapobieganie, czyli zasady prawidłowej higieny krocza niemowlaka:

1. Możliwie częsta zmiana pieluszek, najlepiej co trzy – cztery godziny. Jeśli jest na to sposobność, wietrzenie krocza, czyli pozostawienie dziecka z rozpiętą pieluszką lub bez pieluszki, co pozwala na swobodny dostęp powietrza do skóry i ustąpienia maceracji naskórka. Wietrzenie krocza zalecamy zwykle trzy, czterokrotnie w ciągu dnia na okres około 10 minut.
2. Podczas mycia pupy nie unosimy do góry dziecka chwytając za nogi w celu ochrony stawów biodrowych przed zwichnięciem.
3. Używanie atestowanych pieluszek o wysokiej chłonności i absorbcji wilgoci.
4. Przemywanie zabrudzonej skóry bawełnianym wacikiem nasączonym wodą lub łagodnymi chusteczkami nawilżanymi. Unikamy nadmiernego pocierania skóry oraz używania detergentów silnie pachnących, czy antybakteryjnych. U dziewczynek warto pamiętać, aby przecierać i myć krocze zawsze rozpoczynając od strony brzusznej w kierunku pośladków. Zapobiega to przenoszeniu bakterii kałowych z okolic odbytu do przedsionka pochwy czy cewki moczowej.
5. Chusteczki nawilżające do higieny niemowląt używane, aby usunąć ze skóry resztki moczu i kału nie powinny zawierać alkoholu, drażniących substancji zapachowych.
6. Przy każdej zmianie pieluszki używanie kremu zabezpieczającego skórę przed czynnikami drażniącymi oraz zawierającego substancje przeciwzapalne, ściągające oraz łagodzące ewentualne podrażnienia.

Kremy przeciw odparzeniu skóry krocza

Na rynku istnieje wiele preparatów przeznaczonych do codziennej pielęgnacji skóry krocza. Dlatego warto zwracać uwagę na ich skład, aby wybrać odpowiedni. Najczęstszymi składnikami są:

– tlenek cynku – działający przeciwzapalnie, antybakteryjnie, ściągająco i osuszająco
– wazelina – działająca natłuszczająco i ochronnie
– lanolina – czyli wosk wytwarzany z wełny, mający właściwości nawilżające i natłuszczające
– gliceryna – działająca silnie nawilżająco, regenerująco
– silikony – które mają działanie ochronne i barierowe
– alantoina, deksapantenol – działające pielęgnacyjnie i łagodząco
– dodatek witamin A, E – dla lepszej regeneracji naskórka

Niekiedy rodzice wolą stosować talki. Zasypki i pudry powinny być stosowane umiejętnie zwłaszcza w połączeniu z oliwką mogą doprowadzać do zbrylania się produktu w fałdach skórnych, co może skutkować otarciami i uszkodzeniami naskórka.

Inne choroby umiejscowione w tej okolicy

Jednak nie każda zmiana występująca pod pieluszką jest to objaw pieluszkowego zapalenia skóry. W tej okolicy może ujawnić się wiele innych chorób skóry np. łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, łojotokowe zapalenie skóry, histiocytoza, dermatozy pęcherzowe, świerzb, brodawki wirusowe, półpasiec, mięczak zakaźny i inne. Dlatego uporczywe, nasilone, nawracające, niepoddające się typowemu leczeniu zmiany koniecznie powinny być skonsultowane z lekarzem.